Saturday, July 31, 2010

Bloggers, τινά διαδικτυακά σύνδρομα κι η έννοια του χώρου

Ο καθένας γράφει ότι του κατέβει. Δημιουργός ή αυτουργός; Μάρκετινγκ, ανάπτυξη συγγραφικού ταλέντου ή συναισθηματικός επιδειξίας; Τι ακριβώς κάνει ένας blogger;

Τι να κάνεις όταν έχεις χρόνο να σκοτώσεις, δεν έχεις πάντα χρήμα να βγεις να ξοδέψεις, οι φίλοι κι η οικογένεια σου κι αυτοί τα ίδια, ψάχνουν ο καθένας το δικό του νόημα στην πορεία τους, τα μεγάλα υπαρξιακά σου προβλήματα λίγο πολύ τα έλυσες ή τουλάχιστον έτσι θέλεις να πιστεύεις; Τελείωσες τις υποχρεώσεις σου αλλά βαριέσαι, η τηλεόραση δεν έχει τίποτα, ζαλίστηκες απ’το πολύ σερφάρισμα, δεν έχεις πάντα όρεξη για ηλεκτρονικά, είσαι μόνος στο σπίτι κι ούτε άπλυτο πιάτο δεν έχεις ν’ασχοληθείς;

Θές να εκφραστείς, έχεις μάθει να δακτυλογραφείς στο προσωπικό σου υπολογιστή πιο γρήγορα απ’ότι γράφεις και ξέρεις οτι δεν έχει πια νόημα το ιδιωτικό ημερολόγιο;
Και πως να έχει δηλαδή αφού τα ημερολόγια με την μικρή καδένα ασφαλείας που είχαμε μικροί έχουν μεταλλαχθεί σε κλειδαριές που δημιουργείς μόνος σου με το προσωπικό σου password να σου εξασφαλίζει πρόσβαση σε τόσες μαγικές πολιτείες της εικονικής πραγματικότητας που μπορείς και μόνος σου να χτίσεις;

Η μοναξιά της συγγραφής δεν είναι άλλωστε της μόδας στον κόσμο της προσωπικής ανάπτυξης που η καταξίωση της δήθεν ατομικής εξέλιξης αξιολογείτε με τεστ κάθε τύπου στα διάφορα social networks. Αφού κι η πιο απλή καθημερινή στεναχώρια, το παράπονο, ονομάστηκε κατάθλιψη κάπου πρέπει και συ να απευθυνθείς. Βλέπεις, το καταναγκαστικό ιδανικό των καιρών θέλει την ευτυχία να ανθίζει σε μια ήπια μορφή μανίας με πάσα μορφής νηπενθή προϊόντα, σε τιμή ευκαιρίας μάλιστα, καθότι περνάμε και κρίση - μην ξεχνιόμαστε.

Ο λόγος παίρνει μορφή λογοδιάρρειας και κατά συρροή πνίγεις το διαδίκτυο με ότι απωθημένα έχεις. Τα κίνητρα πάντα λίγο πολύ τα ίδια, ανάγκη για επικοινωνία, για αναγνώριση, μοναξιά, διαπροσωπικές σχέσεις, η καθημερινότητα, το άγχος της στιγμής, το δευτερόλεπτο που αμφιταλαντεύεσαι στην τραμπάλα του χρόνου πάνω απ’το κενό. Ότι συνθήκες δηλαδή χρειάζονται για να σκεφτείς, να ονειρευτείς, να κάνεις φίλους γύρω από ένα τραπέζι, ν’ανοίξεις συζήτηση με τον περιπτερά, να ταξιδέψεις, να ερωτευτείς...

Αν είσαι έφηβος, νέος, άνεργος, καλλιτέχνης, επιστήμονας, τραπεζικός υπάλληλος, έχεις μόλις ανοίξει δική σου εταιρεία, χωρισμένος, απατημένος, ετερόφυλος, ομοφυλόφιλος, γονιός, συνταξιούχος, άρρωστος, δημόσιος υπάλληλος ή με αντίστοιχο ελεύθερο χρόνο ή έστω απλά ονειροπόλος, διαλέγεις μια γραμματοσειρά κι αρχίζεις. Ότι εκφράζει μεταβατικό στάδιο ζωής ή περιθώριο γίνεται αφορμή για να εκθέτεις τον εαυτό σου μέχρι εκεί που μπορείς ψάχνοντας τα όρια της ταυτότητας που επέλεξες να σε χαρακτηρίζει δημόσια. Θέλω να πω δηλαδή οτί σ’ένα κόσμο που αλλάζει (ο κόσμος πάντα άλλαζε αλλά το ξεχνάμε όταν μιλάμε για το σήμερα), το φαινόμενο του blogger αφορά όλους μας. Όλοι έχουμε κάτι να πούμε και ψάχνουμε τον κατάλληλο συνομιλητή που θα λάβει το μύνημα που έχουμε στείλει στο αχανές άπειρο του διαδικτύου. Κάτι που στην δεκαετία του ογδόντα περιοριζόταν στις στήλες αλληλογραφίας των περιοδικών και στις αφιερώσεις στα ραδιόφωνα.

Μπορεί η δουλειά να σε τσάκισε, το αφεντικό να σ’έπρηξε πάλι, η γυναίκα σου γκρινιάζει γιατί ξανά έκανες υπερωρίες, δεν προλαβαίνεις. Ούτε καν διάθεση δεν έχεις ν’ασχοληθείς μ’αυτήν την τριαντάρα καινούργια σταζιέρ που έβαλε το ντεκολτέ μέχρι το γόνατο μπας και βρεί καμιά σύμβαση να φύγει απ’το σπίτι των γονιών, μήπως και πείσει το αγόρι της για συγκατοίκηση αφού ο γάμος έχει γίνει πλέον ανούσιος, τόσα έξοδα τσάμπα. Γυρνάς σπίτι και λές στα παιδιά «ο μπαμπάς είναι κουρασμένος, αφήστε τον» και κλείνεσαι στο γραφείο αφού στα μουγκά έφαγες βιαστικά μπροστά στην τηλεόραση, για ν’αναβιώσεις έστω και διαδικτυακά τον παρολίγο ροκά που άφησες όταν, προ δεκαπενταετίας, έκοψες την αφάνα που είχες για μαλλί. Γράφεις στιχάκια και ξεχνιέσαι, φλερτάρεις σε chat που δεν πιάνει κι εντελώς γι’απιστεία, μέχρι που αρχίζεις και το καλοσκέφτεσαι αλλά δεν τολμάς γιατί η καλλονή που ονειρεύεσαι μπορεί να είναι στην καλύτερη ή σαν την σταζιέρ ή στην χειρότερη η ίδια η σύζυγός σου.

Αν είσαι φοιτητής, έχει πάλι ακυρωθεί η εξεταστική σου, λεφτά για παραπάνω κάμπινγκ τελείωσαν, δεν έχει βλέπεις κι αρκετή σύνταξη η γιαγιά για χαρτζιλίκι, σερφάρεις ακατάπαυστα ψάχνοντας τρόπο να σκοτώσεις τον χρόνο που σου περισσεύει. Όταν βαρεθείς, χώνεσαι στον μαγικό κόσμο που δεν υπάρχουν πριγκήπισσες παρά μόνο ιππότες να σκοτώνουν δράκους κι έτσι άφησες το Ρro για να παίζεις με τα φιλαράκια online χαλλλαρά, διότι ποιός κουνιέται με τον καύσωνα τώρα. Ένας από σας μόνο το βράδυ θα χει το κουράγιο να κινηθεί για μια μπύρα κι αυτό γιατί του τελείωσαν οι μπάφοι κι η τράκα είναι το μόνο κίνητρο. Που να βρείς δηλαδή και κίνητρα όταν σου έχουν φυλακίσει το μέλλον σε μία αιώνια αναβολή; Αναβολή θα το πάς κι εσύ το στρατιωτικό όσο πάει, το second life να είναι καλά. Αν βαρεθείς πάλι, ψαρεύεις κανένα γκομενάκι κάνοντας like σ’ότι βλακεία τραγουδάκι ποστάρει απ’το youtube αλλιώς εκτόνωση σε ροζ site κι υπομονή.

Είσαι γυναίκα και νιώθεις την απουσία να σε κυριεύει, και δεν σου πάει να κάθεσαι σπίτι με το μωρό να μυξοκλαίει, βαρέθηκες τα φόρουμ πάνω στον θηλασμό με όλες τις παραπονεμένες λεχώνες να παρηγορούν η μια την άλλη κι είπες, αντί το σεμενάκι που πιανε στα χέρια η γιαγιά, να χτυπήσεις λίγες λέξεις να ξεσκάσεις; Στέλνεις την ελπίδα σου μέσα σ’ένα μπουκαλάκι στον ωκεανό που σίγουρα κάποιος αργόσχολος θα ανοίξει. Το κενό που έντυσες με τις λέξεις σου ακούμπησε τα συναισθήματα κάποιου τρίτου, τέταρτου, πέμπτου με παρόμοια δυσανασχέτηση κι αρχίζεις και μιλάς σε έναν, δύο, τρείς απ’αυτούς, μέχρι που το μωρό ξανακλαίει και βγαίνεις απ’τον εικονικό σου καταφύγιο να το ταήσεις.

Πήρες πτυχίο, προαγωγή, παντρεύεσαι, ταξιδεύεις στην Χαβάη ή έστω απ’το μπάνιο στην κουζίνα; Τρέχεις στα διάφορα φόρουμ να γυαλίσεις την εικόνα της ευτυχίας σου με τρισχαριτωμένα emoticons μετά από κάθε φράση που εκθέτεις την διάθεση σου και μετά αποσύρεσαι στην μπλογκόσφαιρα με άλλο ψευδόνυμο για να καταγράψεις τις αναστολές και τις φοβίες σου αντιμετωπίζοντας έτσι τον καθρέφτη μιας που δεν σου επιτρέπεται τέτοια πολυτέλεια αλλιώς. Μετά κάποιος καλοπροαίρετος σχολιάζει το κείμενο σου και σε παρηγορεί και πάλι σωπαίνεις και ξεχνιέσαι στην καθημερινότητα σου, στο καινούργιο φιλμάκι που κάποιος κατάφερε να βάλει την ματαιοδοξία του και να κερδίσει εφήμερη διασημότητα, στις καινούργιες επαγγελματικές υποχρεώσεις, τις προτάσεις για επιλογή αίθουσας δεξίωσης. Μετά την εικονική λίστα γάμου που περιέχει ακριβώς τα δώρα που ονειρεύεσαι, στέλνεις καρτούλες ανακοινώνοντας την γέννηση του παιδιού σας. Στο facebook άλλωστε μετά από κάποια ηλικεία γίνεται λίγο γελοία η πολλή έκθεση, έχεις αλλάξει και την φωτογραφία του προφίλ σου μ’αυτή του μπόμπιρα και δεν έχει ούτε κι εκεί χώρο για σένα. Δεν αρκεί και το mail που έστειλες στο γραφείο για να μοστράρεις τις επιδόσεις σου στο ψάρεμα, πώς να είσαι πειστικός κιόλας για την απόλυτη οικογενειακή ευτυχία σου; Παραγγέλνεις τότε online άλμπουμ για τις ψηφιακές φωτογραφίες των διακοπών να είναι χρήσιμο όταν έρχεται κι η θεία για επίσκεψη απ’το χωριό που δεν έχει σύνδεση. Πληρώνεις με την πιστωτική κι αγοράζεις ψηφιακές αποδείξεις της ζωής σου να φυλακίσεις την στιγμή που περνάει και χάνεται γιατί η κόρη σου σε μπλόκαρε απ’τους friends της και λές πάει μεγαλώσαμε. Έρχεται η στιγμή που στέκεσαι, σταματάς κι αναλογίζεσαι αν αξίζουν όλ’αυτά και πριν σ’ακουμπήσει η αμφισβήτιση για τις επιλογές που έκανες, αλλάζεις δίκτυο και όνομα χρήστη και ξερνάς πάλι σε καινούργιο blog τα σωθικά σου. Αν είσαι καυστικός, βρίσκεις στις ηλεκτρονικές φυλλάδες αρκετές αθυρόστομες πολιτικές αναλύσεις να βγάλεις λίγο την καταπιεσμένη σου επιθετικότητα. Αν είσαι μαθητής βρίζεις, εν αγνοία σου δημόσια, την καθηγήτρια και παίρνεις αποβολή, αν είσαι μεγαλύτερος στέλνεις ανώνυμα μυνήματα με την οργή ή τον πόνο σου έχοντας πείρα κι επίγνωση της πραγματικότητας της real life: ούτε στον γιατρό σου δεν εκμυστηρεύεσαι τίποτα γιατί ξέρεις οτί θα βγεις με συνταγή γι’αγχολυτικά. Γραπώνεσαι απ’το νέο σου ψηφιακό κουτί του χρόνου κι η ζωή συνεχίζεται ανάμεσα σε blog και twitter...

Είναι όμως και μερικοί που βρίσκουν μια πόρτα για την πραγματική διέξοδο απ΄την απόγνωση, την καταπίεση, την κατάχρηση, ακόμη κι απ’τα ναρκωτικά και την αυτοκτονία. Τότε ο εικονικός χώρος βοηθάει να βγεί το νοσηρό κομμάτι του χρήστη έξω στον κόσμο και να τον αφήσει ήσυχο. Όταν βέβαια κάποιος εκφράζεται σε χώρους στήριξης, ακόμη κι αν δεν είναι πάντα επαγγελματικοί. Σ’αυτήν τη περίπτωση κάποιος πρέπει να πει ότι δεν αρκεί να ξερνάς την χολή σου μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου, έτσι ξεδιάντροπα, καβαλά στο διαδίκτυο να μην μπορείς να ξεκολλήσεις από μια καινούργια μορφή εξάρτησης. Ευτυχώς, μερικοί που είναι ένα βήμα πιο πέρα στον προσωπικό τους Γολγοθά θυμίζουν το δικαίωμα ιδιωτικοποίησης των συναισθημάτων. Πρέπει που και που να το διεκδικούν αυτοί που σκορπίζουν ψηφιακά τις υπαρξιακές στάχτες τους. Κι ας χρειαστεί όχι μόνο να στέλνουν ανώνυμες ερωτήσεις σε ιστοσελίδες ειδικών αλλά να συναντήσουν από κοντά τον θεραπευτή. Μπορεί να κρύβουμε στις λέξεις μας το βάρος του πόνου ή της χαράς μας αλλά οι λέξεις, οι άμοιρες, δεν χωράνε όλες τις αισθήσεις όση ικανότητα κι αν έχουν να τοποθετούν τον χρόνο. Κι όταν κάποιος έχει χάσει την ικανότητα του να αισθάνεται τους άλλους και βαρέθηκε να χτυπάει στο πληκτρολόγιο παροδικά lol με πολλά οοο, μόνο μέσα από μια αληθινή διαπροσωπική σχέση μπορεί να βγεί απ’το τέλμα στο όποιο έχει πέσει. Ακόμη κι αν χρειαστεί να δεί ψυχίατρο ή ψυχολόγο για ν’αφεθεί στο ρίσκο να δει με άλλο μάτι την ζωή του, να βρει καινούργια δουλειά, να ερωτευθεί, να ζήσει λίγο διαφορετικά. Δεν λέω οτί ο ειδικός είναι πανάκεια, ούτε κατ’ανάγκη το ίντερνετ μια διέξοδος. Θα ήταν άδικο κάτι τέτοιο.Το πώς ορίζει κανείς τα πλαίσια της χρήσης του outbox του υπολογιστή είναι όπως η ζωή, μια καθαρά προσωπική υπόθεση. Κάπου εκεί, στον ατομικό προσδιορισμό της έννοιας «ιδιωτικό» υπάρχει μια λεπτή, ψιλή γραμμή του ορίου αυτού της έκθεσης που ο καθένας μας πρέπει να βάλει και να απαιτεί να την σεβαστούν οι άλλοι. Κόσμια όμως, χωρίς πολλά πολλά επίθετα. Οι ετικέττες στις ανθρώπινες ζωές, όποια κι αν είναι η έκφρασή τους να λείπουν.

Όταν όμως όλ’αυτά μας φέρνουν πιο κοντά, «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» που λέει κι η λαϊκή ρήση. Αν ο προσωπικός χώρος στην ηλεκτρονική του μορφή μπορεί να πάρει θέση ανάμεσα στις υπόλοιπες εκφάνσεις της ζωής χωρίς να τις καταπατάει γιατί όχι; Πολλοί ξεφεύγουν απ’τα δίκτυα του δικτύου, ξεψαρώνουν και γνωρίζονται από κοντά για να απογοητευτούν ή όχι, δεν έχει σημασία, σημασία έχει πάντα το ταξίδι κι αφού ξεκόλλησες απ’την οθόνη αυτό είναι αρκετό. Η ειρωνία είναι ότι βγαίνουν τώρα σε περιοδικά και τηλεοράσεις ζευγάρια να δηλώσουν ότι βρήκαν την ευτυχία τους μέσω ίντερνετ. Τι να κάνουμε, όπως θέλει κανείς γδύνεται και ντύνεται...

Άλλωστε, εκτός απ’αυτήν την ικανότητα ψευδαίσθησης που μπορεί να δημιουργείται, η ικανότητα να φτιάχνουμε διαδικτυακούς δεσμούς ξεπερνάει το επιφανειακό πλαίσιο της ατίθασης επιπολαιότητάς μας. Και δεν θέλω καν να αναφερθώ στα αυτονόητα οικονομικά συμφέροντα. Ούτως ή άλλως την καταλάβαμε εδώ και χρόνια την εξουσία της διαφήμισης όταν πιτσιρίκια εξακριβώσαμε οτί ο τίγρης στα δημητριακά μας δεν πετάχτηκε απ’την συσκευασία για να παίξουμε μπάσκετ. Ακόμη κι αν είναι εξαιρέσεις στον κανόνα, μερικοί γίναν επαγγελματίες bloggers σχεδόν κατά λάθος, και βγάζουν έτσι τα προς το ζειν αποδεικνύοντας στους σκεπτικούς λάτρεις του Χτές οτί κάθε εικονικός χώρος είναι όντως μια κοινωνική πραγματικότητα με επιπτώσεις κάθε είδους. Απλά να ξέρουμε κάθε φορά για τι μιλάμε.

Έτσι λοιπόν, επειδή δεν μπορούμε όλοι να έχουμε την πένα του Καζαντζάκη, ούτε μπορούμε όλοι να αρθρογραφούμε σάχλες για περιοδικά και τηλε-σκουπίδια γιατί ακόμη κι εκεί οι θέσεις εργασίας είναι περιορισμένες (γιατί υπάρχει και το άγιο κι άδικα στραπατσαρισμένο επάγγελμα του δημοσιογράφου), ανοίγουμε την οθόνη και στολίζουμε την σελίδα με χρώματα και σχέδια που αγαπάμε, ν’αφήσουμε το εικονικό μας αποτύπωμα να στολίζει τις λέξεις. Γιατί οι λέξεις μας, χωρίς μάρκετιν και λογότυπο, ούτες αυτές φτουράνε πια και πώς να φτουρίσουν αν δεν ακουστούν;

Μην ξεχνάμε όμως οτί αληθινοί διανοούμενοι, επιστήμονες, φιλόσοφοι, συγγραφείς και ποιητές έχουν την ψυχική ικανότητα να αποσύρρονται, έστω και για λίγα λεπτά την ημέρα, στις σπηλιές του μυαλού και της καρδιάς που προϋποθέτει η δημιουργία για να την αποθέσουν στο πλαίσιο που την σέβεται και της αρμόζει. Είπαμε, καλή η εκτόνωση κι η δυνατότητα δημιουργίας αλλά όταν καταναλώνεις φαϊά ουσία μόνο για αρλούμπες κάνοντας βόλτες από ιστοσελίδα σε ιστοσελίδα άσκοπα, ξεχνάς και γιατί πληρώνεσαι να στρογγυλοκάθεσαι στην καρέκλα του γραφείου σου.

Κι η γλώσσα; Κάποιοι λειτουργούν σχεδόν αποκλειστικά με greeklish και πλέον τα λογοπαίγνια μπλέκουν σημειολογίες που ξεπερνάνε τον πλούτο της ελληνικής. Το στυλ της λαϊκής έκφρασης αλλάζει, η μορφή και το πακέτο που έρχονται οι φράσεις και τα μυνήματα τους επίσης. Οι λέξεις αρχίζουν και πάσχουν απ΄την πολλή σύμπτιξη της λογικής του sms γιατί προτιμάς να πληκτρολογήσεις μια ντουζίνα θαυμαστικά αλλά τις λέξεις τις κόβεις σαν Λαρισαίος. Λεξηλάγνεις οπισθοδρομικοί φιλόλογοι αγχώνονται, αλλά αγνοούν οτί κι ο Καβάφης έχει απήχηση στην σελίδα που τον φιλοξενεί. Ούτως ή άλλως αφού πέθανε ο Ελύτης για να τον συναντήσεις, θ’αναγκαστείς να τον διαβάσεις έστω και μέσω διαδικτύου. Ας μην ξεχνάμε τους περιορισμούς που πάντα υπάρχουν όταν μιλάμε γιατί δεν είναι μόνο η γλώσσα εργαλείο επικοινωνίας: ποτέ το «σ’αγαπώ» δεν αρκούσε από μόνο του χωρίς ένα βλέμμα ή ένα χάδι. Κάποια πράγματα στην πράξη φαίνονται. Κάπως έτσι, με λογική Μπαμπινιώτη, ζωντανεύει η γλώσσα διαφορετικά στα virtual πλαίσια που μας φιλοξενούν για να βρισκόμαστε κι εδώ και στην άλλη άκρη του κόσμου συγχρόνως. Η έννοια όμως του χώρου είναι διαχρονική γι’αυτό όταν βλέπω τα σκουπίδια σας στο ίντερνετ θα σας το λέω, όπως δεν μ’αρέσει να λερώνεται η πλατεία της γειτονιάς μου κι οι γόπες στην παραλία. Αν πάλι αυτό που έχεις να πείς μ’αντιπροσωπεύει έστω και λίγο, πατάω share γιατί μ’αρέσει να καθρεφτίζομαι μαζί σου κι αυτό, όταν θα σε δω, θα το θυμάσαι στ’αλήθεια και θα έχει αξία. Γιατί ευτυχώς μερικοί λένε ελεύθερα τις απόψεις τους για να βοηθάνε έστω με το δικό τους μικροσκοπικό τουβλάκι, τις συλλογικές αποφάσεις ανεξάρτητα από διάφορα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα. Κάπως έτσι χτίζονται οι Πολιτείες εκεί που καταστρέφονται οι προηγούμενες...

Κι επειδή όλ’αυτά μου θυμίσαν τον Πλάτωνα και τον Δημοσθένη – ευτυχώς κάποιοι με πιο αρχαϊκούς τρόπους «πόσταραν» τα λόγια τους - θα βγω απ’την σπηλιά του blog μου για ν’ακούσω την προτροπή του κυνικού των φιλοσόφων όταν συναντήθηκε με τον Μεγαλέξανδρο και να σου πω αγαπητέ μου αναγνώστη : αν σε άγγιξε έστω και λίγο κάτι απ’την σκέψη μου, να με θυμηθείς την επόμενη φορά που σπασμωδικά θα θελήσεις να μοιραστείς άτσαλα την χαρά ή τον θυμό σου στο ίντερνετ και κάνε μια βόλτα έξω να σε δεί ο ήλιος αντί να κάθεσαι να με διαβάζεις, όλο και κάποιον θα δεις να μιλήσεις, ίσως να με βρείς κι εμένα να λιάζομαι...


Σ.Χ.
Καλοκαίρι 2010